Franco Grech osa

 

Riflessjonijiet u artikli miktuba minn P. Franco Grech osa

 


 

It-Tieni Ħadd tar-Randan Sena C

Ġenesi 15:5-12.17-18; Salm 26; Filippin 3:17-4:1; San Luqa 9:28b-36

Aqra’: F’dak iż-żmien, Ġesù ħa miegħu lil Pietru, lil Ġwanni u lil Ġakbu, u tala’ fuq il-muntanja biex jitlob. U ġara li huwa u jitlob, id-dehra ta’ wiċċu tbiddlet u l-ilbiesi tiegħu saru ta’ bjuda li tgħammex. U kien hemm żewġt irġiel jitħaddtu miegħu, Mosè u Elija, li dehru fil-glorja, jitħaddtu fuq it-tmiem ta’ ħajtu li kellu jseħħ f’Ġerusalemm. Pietru u sħabu kienu mejtin bin-ngħas, imma baqgħu mqajmin sewwa, u raw il-glorja tiegħu u ż-żewġt irġiel li kienu miegħu. Xħin dawn it-tnejn kienu se jinfirdu minnu, Pietru qal lil Ġesù: “Mgħallem, kemm hu sew li aħna hawn! Ħa ntellgħu tliet tined, waħda għalik, waħda għal Mosè, u waħda għal Elija”. Ma kienx jaf x’inhu jgħid. Waqt li kien qiegħed jgħid dan, ġiet sħaba u għattiethom u huma beżgħu kif daħlu fis-sħaba. U minn ġos-sħaba nstama’ leħen jgħid: “Dan hu Ibni l-maħtur, lilu isimgħu!”. Malli nstama’ l-leħen Ġesù sab ruħu waħdu. Huma żammew is-skiet, u għal dawk il-jiem ma qalu xejn lil ħadd minn dak li kienu raw.

Riflessjoni: Fl-ewwel Ħadd tar-Randan smajna l-ġrajja tat-tentazzjonijiet ta’ Ġesu’ fid-deżert. Dan il-qari ried jippreparana għal dan iż-żmien tar-Randan, billi jfakkarna li jekk irridu ngawdu l-grazzja li jġib miegħu ir-Randan, irridu bl-umilta’ kollha naċċettaw li aħna vulnerabbli. Jekk ma noqogħdux attenti, nistgħu naqgħu għat-tentazzjonijiet li jkollna. Huwa ma Ġesu’ li nistgħu nirbħu t-tentazzjonijiet, u r-Randan iħarriġna biex nerġgħu inkunu ma’ Ġesu’. F’dan it-tieni Ħadd tar-Randan, il-Kelma ta’ Alla qed teħodna mid-deżert fejn iffaċċjajna r-realta’ tagħna, għal mument ta’ talb ma’ Ġesu’ fuq il-muntanja (il-post tal-laqgħa ma’ Alla), fejn Ġesu’ idewwaqna l-glorja, li fiha flimkien miegħu msejħin biex naslu. Mela nafu minn fejn irridu nitilqu u nafu fejn aħna destinati li naslu.

Bilkemm bdejna naħsbu fl-esperjenza tad-deżert li l-Mulej permezz tal-Knisja tiegħu, ma jiġrix isemmilna l-muntanja tas-sebħ, tal-glorja, tar-rebħa. Li ma mmorrux nagħjew, nikkonfondu, naqtgħu qalbna. Il-Mulej qed jerfagħlna qlubna ‘l fuq lejn id-destinazzjoni aħħarija tagħna, lejn is-sbuħija li qed tistenniena, biex ixxennaqna, jinkuraġġina, jagħti sens lit-tbatija  preżenti tagħna.

Itlob: Isma’, Mulej, leħen l-għajta tiegħi, ħenn għalija u weġibni. “Ejja”, għedt f’qalbi, “fittex ’il wiċċu!”. Jien wiċċek infittex, Mulej. La taħbix wiċċek minni, la twarrabx bl-herra l-qaddej tiegħek. Inti l-għajnuna tiegħi, tħallinix u titlaqnix, Alla tas-salvazzjoni tiegħi. Nemmen li għad nara t-tjieba tal-Mulej f’art il-ħajjin. Ittama fil-Mulej, żomm sħiħ u qawwi qalbek, ittama fil-Mulej. (Salm 26)

Agħmel: F’dan ir-Randan, inti forsi qed tgħid: “Kemm nixtieq nitlob iżjed...kemm nixtieq inħobb lil kulħadd..kemm nixtieq inkun qaddis”. Ibda itlob iżjed, ibda ħobb lil kulħadd, ibda kun qaddis billi tisma lil Ġesu’ u tagħmel dak  jgħidlek. “X’ħin instema’ l-leħen Ġesu’ kien jinsab waħdu”...waħdu miegħek biex inti ma tkunx waħdek miexi t-triq ta’ konverżjoni li tixtieq tagħmel matul dan ir-Randan.


L-Ewwel Ħadd Tar-Randan

Dewteronomju 26:4-10; Salm 90; Rumani  10:8-13; San Luqa 4:1-13

Aqra’: F’dak iż-żmien, Ġesù, mimli bl-Ispirtu s-Santu, raġa’ lura mill-Ġordan u l-Ispirtu ħadu fid-deżert. Hemm għal erbgħin jum Ġesù kien imġarrab mix-Xitan. Matul dawk il-jiem ma kiel xejn; u mbagħad, meta għaddew dawk il-jiem, ħadu l-ġuħ. U x-Xitan qallu: “Jekk inti Bin Alla, għid lil din il-ġebla ssir ħobż”. Wieġbu Ġesù: “Hemm miktub: Il-bniedem mhux bil-ħobż biss jgħix”. Imbagħad ix-Xitan ħadu fl-għoli u wrieh is-saltniet tad-dinja kollha f’daqqa. Qallu x-Xitan: “Nagħtik is-setgħa fuq dawn kollha, bil-glorja tagħhom ukoll għax hija ngħatat lili, u jiena nagħtiha lil min irrid. Jekk tinxteħet quddiemi tagħtini qima, kollha tiegħek tkun”. Ġesù wieġbu u qallu: “Hemm miktub: Lill-Mulej, Alla tiegħek, tadura, u lilu biss taqdi”. Imbagħad ix-Xitan ħadu Ġerusalemm, qiegħdu fuq il-quċċata tat-tempju, u qallu: “Jekk inti Bin Alla, inxteħet minn hawn għal isfel. Għax hemm miktub: “Lill-anġli tiegħu jordnalhom biex jieħdu ħsiebek sewwa”, u li: “fuq idejhom jerfgħuk, ħalli ma taħbatx riġlek ma’ xi ġebla”. Wieġeb Ġesù u qallu: “Jingħad: Iġġarrabx lill-Mulej Alla tiegħek”. Imbagħad ix-Xitan, meta temm dan it-tiġrib kollu, telaq minn ħdejh sa ma wasal il-waqt.

Riflessjoni: Ir-rakkont ta’ dawn it-tliet tentazzjonijiet huwa sintesi simboliku tal-ġlieda ta’ Ġesu’ mal-ħażin, ġlieda li huwa kellu f’kull mument ta’ ħajtu. Dawn it-tentazzjonijiet ta’ Ġesu għalkemm jidhru li huma differenti mit-tentazzjonijiet li jkollna aħna, jgħallmuna fuq in-natura tat-tentazzjonijiet tagħna biex aħna nistgħu noqogħdu attenti għalihom:

L-ewwelnett ix-xitan jittantana u jattakka il-punti dgħajfa tagħna. It-tentazzjoni tkun tailor-made għalina.

It-tieninett ix-xitan jittajmja tajjeb il-waqt li għandu jittanta. Filkaż ta’ Ġesu’ huwa kien jaf li dak il-ħin, Ġesu’ ma tantx kien entużjażmat li jobdi lil Missieru, la darba fiżikament kien dgħajjef. L-istess lilna jsibna f’mumenti meta nkunu l-iktar dgħajfa.

Dawn it-tliet tentazzjonijiet juru l-qalba ta’ kull tentazzjoni li jkollna aħna wkoll: ix-xewqa li npoġġu lil Alla fil-ġenb, li nqisuh sekondarju jew skadut, biex nistrieħu biss fuq il-qawwa tagħna, u npoġġu d-dinja f’postha mingħajr Alla. Il-vanġelu tal-lum huwa daħla xierqa għaż-żmien tar-Randan. Jurina kif għandna nġarrbu l-esperjenza ta’ Ġesu’ kontra l-Ħażin. Jurina wkoll kif inġarrbu l-esperjenza ta’ Ġesu’ li rebaħ il-Ħażin. Maqgħudin ma’ Kristu fit-tiġrib tar-Randan, naqsmu ma’ Kristu wkoll ir-rebħa tal-Għid.

Itlob: Għinni, Mulej, ngħix daż-żmien qaddis li ġej f’riflessjoni matura dwar il-ġenerożita’ tiegħek, il-ħtieġa ta’ bidla radikali.

Agħmel:  F’dan iż-żmien tar-Randan ħa nisimgħu b’aktar ħeġġa l-Kelma ta’ Alla, ngħarfu ħtijietna u nindmu minnhom bl-akbar sinċerita’, nagħmlu atti ta’ċaħda u ta’ penitenza, inżidu fit-talb u fil-għaqda ma’ Alla, ngħinu b’aktar ġenerożita’lil kull min jinsab fil-bżonn.

 

 

 

 

 


It-Tmien Ħadd tas-Sena C

Bin Sirak 27:5-8; Salm 91; 1 Korintin 15:54-58; San Luqa 6:39-45

Aqra’: F’dak iż-żmien, Ġesù qal lid-dixxipli din il-parabbola: “Jista’ agħma jmexxi agħma ieħor? Mhux it-tnejn jaqgħu fil-ħofra? Id-dixxiplu mhuwiex aqwa mill-imgħallem tiegħu; imma kull min itemm it-taħriġ tiegħu jsir bħall-imgħallem tiegħu. Għax tara t-tibna f’għajn ħuk, u ma tarax it-travu li għandek f’għajnek int? Kif tista’ tgħidlu lil ħuk: ‘Ħi, ejja nneħħilek it-tibna li għandek f’għajnek’, meta m’intix tara t-travu li għandek f’għajnek int? Ja wiċċ b’ieħor! Neħħi l-ewwel it-travu minn għajnek int, ħalli mbagħad tara sewwa kif tneħħi t-tibna minn għajn ħuk. Ma hemmx siġra tajba li tagħmel frott ħażin, kif anqas ma hemm siġra ħażina li tagħmel frott tajjeb. Kull siġra mill-frott tagħha tingħaraf. Ħadd ma jiġbor it-tin mix-xewk, anqas l-għeneb mill-għolliq. Il-bniedem tajjeb mit-teżor tajjeb ta’ qalbu joħroġ it-tajjeb, u l-bniedem ħażin mit-teżor ħażin tiegħu joħroġ il-ħażin, għax mill-abbundanza tal-qalb jitkellem il-fomm”.

Riflessjoni: Kif ser niddistingwu lil min nistgħu nafdaw u lil min m’għandniex nafdaw? Kif ser ngħarfu dawk lil dawk li huma għomja jew għandhom travu quddiem għajnejhom?  Is-silta tal-Evanġelu tagħtina l-kriterju kif għanda niġġudikaw:  Ma hemmx siġra tajba li tagħmel frott ħażin, kif anqas ma hemm siġra ħażina li tagħmel frott tajjeb. Kull siġra mill-frott tagħha tingħaraf. Fil-vanġelu ta’ San Luqa l-“frott” huwa l-messaġġ li n-nisrani jwassal. Il-messaġġ jista jkun tajjeb jew ħażin. Ġesu’ jistedinna biex nevalwaw lil dak li jkun skont kliemu: “Mill-fomm joħroġ dak li jfur mill-qalb”. Dak li jgħid għandu jiġi ppruvat mill-Vanġelu. Imbagħad inkunu nistgħu nevalwaw  jekk dak li qed jgħidilna huwiex ikel li jsaħħaħna jew frott velenuż. Qalb tajba titkellem kliem tajjeb u mimli ħniena, waqt li qalb ħażina titkellem kliem li jniggeż jew iweġġa’. Ġesu’ ma qalilniex nitgħallmu minnu kif nagħmlu l-mirakli. Imma qalilna: “Tgħallmu minni għax jien ta’ qalb ħelwa u umli” (Mt 11, 29).

Itlob: Bis-Salm 91: “Il-bniedem ġust bħall-palma jħaddar, bħal ċedru tal-Libanu jikber. Imħawlin f’dar il-Mulej, iħaddru fil-btieħi tat-tempju ta’ Alla tagħna”.

Agħmel: “Tfaħħarx bniedem qabel jitkellem, għax hekk jiġu ppruvati n-nies” (Bin Sirak 27:8)

 

 

 

 

 


Is-Seba’ Ħadd matul is-Sena C

1 Samwel 26:2.7-9.12-13.22-23; Salm 102; 1 Korintin 15:45-49; Luqa 6:27-38

Aqra’: F’dak iż-żmien, Ġesù qal lid-dixxipli tiegħu: “Imma lilkom, li qegħdin tisimgħuni, ngħidilkom: Ħobbu l-għedewwa tagħkom, agħmlu l-ġid lil min jobgħodkom, bierku lil min jisħetkom, itolbu għal min iżeblaħkom. Min jagħtik bil-ħarta fuq naħa waħda, dawwarlu wiċċek ħalli jagħtik fuq in-naħa l-oħra; min jeħodlok il-mantar, anqas il-libsa ma għandek tiċħadlu. Agħti lil kull min jitolbok; u min jeħodlok xi ħaġa tiegħek, titlobhilux lura. Kif tridu li l-bnedmin jagħmlu lilkom, hekk ukoll agħmlu intom lilhom. Jekk intom tħobbu lil min iħobbkom, xi ħlas jista’ jkollkom? Għax il-midinbin ukoll iħobbu lil min iħobbhom. U jekk tagħmlu l-ġid lil min jagħmel il-ġid lilkom, xi ħlas jista’ jkollkom? Għax dan jagħmluh saħansitra l-midinbin. U jekk tisilfu xi ħaġa lil min tistennewh iroddhielkom lura, xi ħlas jista’ jkollkom? Il-midinbin ukoll jisilfu lill-midinbin, bil-ħsieb li jieħdu lura daqshekk ieħor mingħandhom. Imma intom ħobbu l-għedewwa tagħkom, agħmlu l-ġid, isilfu bla ma tistennew xi ħaġa lura, u l-ħlas tagħkom ikun kbir; u tkunu wlied Alla l-Għoli, li hu tajjeb mal-ingrati u l-ħżiena. Ħennu, bħalma hu ħanin Missierkom. Tiġġudikawx, u ma tkunux iġġudikati; tikkundannawx, u ma tkunux ikkundannati; aħfru, u ssibu l-maħfra; agħtu, u jingħatalkom. Kejl tajjeb, marsus, mheżżeż sewwa u mburġat iqegħdulkom f’ħoġorkom; għax bl-istess kejl li tkejlu intom jitkejjel lilkom”.

Riflessjoni: Meta tħobb lil min jagħmillek il-ħsara ifisser li tkun qed tgħinu biex jinduna bl-iżball tiegħu u jinbidel.  Mhux faċli bħala bnedmin li nagħmlu dan. Huwa għalhekk li Ġesu’ jitlob minna mhux biss imħabba, li nagħmlu t-tajjeb, li nbierku, imma wkoll li nitolbu. Hemm bżonn nitolbu għal min jagħmlilna d-deni. Meta nagħmlu dan inkunu qed niddisponu qalbna biex tissaffa minn kull forma ta’ mibegħda.  Nitolbu lil Alla biex jimla bit-tajjeb lil min jagħmel il-ħażin; u meta jirnexxilna nitolbu hekk, il-qalb tagħna tiġi ntunata mal-qalb tal-Missier tas-Sema “li jtella x-xemx tiegħu sew fuq il-ħżiena u sew fuq it-tajbin, u jniżżel x-xita sew fuq min hu tajjeb u kemm fuq min mhuwiex” (Mt 5:45).

Dawk li jsiru ntunati mal-ħsibijiet, mas-sentimenti, mal-imġiba ta’ Alla, ma jikkundannawx lil ħuthom. Il-Missier Alla – li jaf x’hemm fil-qlub – ma jikkundannax. Dawk li jħarsu lejn persuna kif iħares Alla l-Missier, juru ħniena ma’ dawk li jagħmlu l-ħażen, u jimpenjaw ruħhom li jġibuhom lura lejn is-sewwa.

Itlob: Imliena Mulej bil-qawwa tiegħek, biex għall-imħabba tiegħek nuru ħniena ma kull min idejjaqna. Għinna naqduk dejjem b’qalb kbira.

Agħmel: Tiġġudikawx, u ma tkunux iġġudikati; tikkundannawx, u ma tkunux ikkundannati; aħfru, u ssibu l-maħfra; agħtu, u jingħatalkom.

 

 


Is-Sitt Ħadd tas-Sena C

Ġer 17:5-8; Salm 1:1-2,3,4,6; 1 Kor 15:12,16-20; Lq 6:17,20-26

Aqra’: F’dak iż-żmien, Ġesù niżel mat-Tnax u waqaf f’wita, flimkien ma’ kotra kbira ta’ dixxipli u folla kbira ta’ nies minn kull naħa tal-Lhudija u Ġerusalemm u mix-xtajta ta’ Tir u Sidon. Ġesù rafa’ għajnejh lejn id-dixxipli tiegħu u qal: “Henjin intom il-foqra, għax tagħkom hija s-Saltna ta’ Alla. Henjin intom li għalissa bil-ġuħ, għax għad tkunu mxebbgħin. Henjin intom li għalissa tibku, għax għad tithennew. Henjin intom meta minħabba Bin il-bniedem in-nies jobogħdukom, jaqtgħukom minn magħhom, jgħajrukom u jwarrbu isimkom bħallikieku kien xi ħaġa ħażina. Dakinhar li jiġrilkom hekk, ifirħu u aqbżu bil-ferħ, għax araw, ħlaskom kbir ikun fis-sema. L-istess għamlu missirijiethom lill-profeti. Imma ħażin għalikom intom l-għonja, għax il-faraġ tagħkom ħadtuh. Ħażin għalikom intom li għalissa mxebbgħin, għax għad tkunu bil-ġuħ. Ħażin għalikom intom li għalissa tidħku, għax għad tnewħu u tibku. Ħażin għalikom meta kulħadd isemmikom fil-ġid. Għax l-istess għamlu missirijiethom lill-profeti foloz!”.

Riflessjoni: Ġesu’ jgħallem li l-erba’ sitwazzjonijiet ta’ faqar, ġuħ, biki u stmerrija minħabba fiH, jistgħu isiru għejun ta’ hena u barka. Dan għaliex dawn is-sitwazzjonijiet jwasslu lill-persuni li jkunu għaddejjin minnhom, biex jiddependu fuq Alla, u jitfgħu l-attenzjoni tagħhom kompletament fuqU. Mill-banda l-oħra, Ġesu’  iwissi lill-persuni li jagħżlu l-ġid, il-gula, l-għejra, il-mibegħda lejn l-oħrajn u l-gost ta’ li jkollhom fama tajba, li dawn iwassluhom għar-rovina. Għax meta dawn ta’ l-aħħar ifittxu kif akkost ta’ kollox jkollhom ħafna ġid, faċli li jikkunsidraw lilhom nfushom u l-ġid tagħhom bħala l-għajn tal-hena tagħhom, u jwarrbu lil Alla. Ġesu’ jridna nifhmu, bil-qawwa kollha, li Alla biss hu l-uniku  garanzija tal-ferħ u s-sigurta’ tagħna.

Ġesu’ mhux qiegħed ipoġġi xi raġġiera fuq ras il-faqar, il-persekuzzjoni, it-tbatija, il-biki jew l-isfortuna. Huwa qiegħed joffri tama u serħan lil kull min qiegħed f’dawn iċ-ċirkustanzi. Huwa qiegħed jurina biex ma npoġġux it-tama tagħna fil-ġid ta’ din id-dinja, hu x’inhu. Qiegħed jurina li dan il-ġid, jekk mhux użat tajjeb, jista jkun ta’ tfixkil fil-kisba ta’ ħwejjeġ akbar, fosthom l-hena ta’ dejjem.

Itlob: “Int Mulej tgħallimni t-triq tal-ħajja; hemm il-milja tal-ferħ quddiemek, hemm il-għaxqa għal dejjem f’lemintek” (Salm 16,11)

Agħmel: Ħares lejn għemilek. Tista tgħid li miexi fit-triq li qed jipproponilek Ġesu’?


Il-Ħames Ħadd matul is-Sena C

Isaija 6: 1-2a.3-8; Salm 137; 1 Korintin 15:1-11; San Luqa 5:1-11

Aqra’: Darba l-kotra bdiet tross fuq Ġesù biex tisma’ l-kelma ta’ Alla. Hu kien qiegħed f’xatt l-għadira ta’ Ġennesaret. U ra żewġ dgħajjes qegħdin max-xatt; is-sajjieda kienu niżlu minn fuqhom u kienu qegħdin jaħslu x-xbiek. Tela’ fuq waħda minnhom, li kienet ta’ Xmun, u talbu jaqla’ kemmxejn ’il barra mill-art; imbagħad qagħad bilqiegħda u beda jgħallem lin-nies mid-dgħajsa. Meta temm li kellu jgħid, qal lil Xmun: “Aqdef ’il barra fil-fond, u kalaw ix-xbiek tagħkom għas-sajd”. Wieġbu Xmun u qallu: “Mgħallem, għamilna lejl sħiħ nitħabtu u ma qbadna xejn. Imma, la qiegħed tgħid int, ħa nkala x-xbiek”. Hekk għamlu, u qabdu kotra hekk kbira ta’ ħut li x-xbiek tagħhom kien għoddu nqasam. Għalhekk għamlu sinjal lil sħabhom li kienu fid-dgħajsa l-oħra biex jiġu jgħinuhom. Dawk ġew, u mlew iż-żewġ dgħajjes hekk li għal ftit ma għerqux. Xmun Pietru, kif ra dan, inxteħet f’riġlejn Ġesù u qallu: “Tbiegħed minni, Mulej, għaliex jiena raġel midneb!”. Għax baqgħu tassew mistagħġba, kemm hu u kemm dawk kollha li kienu miegħu, għal dik il-qabda ħut li qabdu. U hekk ukoll ġralhom Ġakbu u Ġwanni, ulied Żebedew, li kienu sħab Xmun. Imbagħad Ġesù qal lil Xmun: “Tibżax; minn issa ’l quddiem tkun taqbad in-nies”. Meta mbagħad ressqu d-dgħajjes mal-art, telqu kollox u marru warajh.

Riflessjoni: Pietru u sħabu kienu sajjieda tas-sengħa. Din id-darba, minkejja lejl jistagħdu ma qabdu xejn. Pietru ħassu deluż, diżappuntat. Ġesu’ qal lil Pietru: “Aqdfu ‘ l barra fil-fond u kalaw ix-xbiek”. Pietru obda. Ma strieħx fuq is-sengħa tiegħu, l-anqas fuq il-kapaċita’ tiegħu, imma strieħ fuq il-kelma ta’ Alla: “la qiegħed tgħid int” nagħmel hekk. Dak inhar Pietru mexa bil-għaqal. Dak inhar il-qabda tal-ħut kienet hekk kbira li mlew żewġ dgħajjes u kienu għoddhom se jegħrqu. Biex naraw il-mirakli irid ikollna doża ta’ umilta’. Min jaħseb li jaf kollox u dejjem, sejjer imqarraq. Il-bniedem għandu bżonn ‘l Alla. In-nisrani jrid ikun bniedem differenti mill-oħrajn...irid imur għas-“sajd” bħalma għamel Pietru din id-darba mistrieħ fuq il-Kelma ta’ Alla. Ħafna nies ma jemmnux fil-mirakli; preċiżament għax jemmnu biss fis-“sajd” tagħhom. Trid tkun kuraġġuż biex tgħid lil Ġesu’: “ladarba qegħed tgħid int, inkala x-xbiek”. Pietru qalha. U x’kien ir-riżultat? Qabda kbira ta’ ħut!

Itlob: Mulej ikkwitana mill-ġirja li qatgħetilna nifisna, u għallimna nistrieħu ftit fik, naħdmu bir-ritmu tiegħek, “nistadu” meta tgħid int. Imbagħad, ix-xbiek jimtela, Mulej u ma nkunux qed nitħabtu għalxejn.

Agħmel: Illum rajna t-tiġdid ta’ Pietru. Pietru beda jħares fid-direzzjoni t-tajba. L-ikbar miraklu fis-silta tal-vanġelu tal-lum mhux il-qabda tal-ħut imma l-bidla tal-qlub ta’ nies bħal Pietru, Ġakbu u Ġwanni. U int? “Toqgħodx tistenna biex iddur lejn il-Mulej, u tħallix minn jum għall-ieħor” (Sirak 15,6).


© 2024 agostinjani.org. All Rights Reserved.